Qalaktikalar milyardlarla ulduzdan ibarətdir. (Bunu unutmayın: Ulduzlar Günəş kimi böyük göy cisimləridir. Məsələn, Yer kürəsi və ya Ay ulduz deyil, yalnız planetdir.) Ən böyük qalaktikadakı ulduz sayı təxminən 3 trilyondur. Orta böyüklükdəki bir qalaktikada təxminən 200-300 milyard, kiçik bir qalaktikada isə təxminən 100 milyard ulduz var.

Burada qısaca bunları düşünək: Milyard rəqəmi sizin üçün nə ifadə edir? Məsələn,1 rəqəminin yanına iki sıfır qoysanız 100 olur. Əgər buna bir sıfır da əlavə etsəniz, o zaman 1000 olur. Bir sıfır da əlavə edin, bu an qarşınıza 10.000 (on min) rəqəmi çıxır. 10.000-ə qədər saya bilərsinizmi? Bəlkə sayarsınız, amma bu, çox güman ki, xeyli vaxtınızı alar. Fərqindəsinizsə, hələ milyard rəqəmininə çata bilməmişik. O zaman 10.000-in yanına iki sıfır da əlavə edək. İndi qarşımızdakı rəqəm 1.000.000 (bir milyon)-dur. Yenə qalaktikalardakı ulduz sayını yazmamışıq. Amma 1.000.000-un yanına üç sıfır da qoysaq, 1.000.000.000 (bir milyard) rəqəminə çatarıq. 1.000.000.000 -a qədər saya bilərsinizmi? Buna biz cavab verək: Bir milyarda qədər saymaq 20-30 ilinizi alacaq ...

Demək olar ki, indi qalaktikalardakı ulduz sayına yaxınlaşdıq. 1.000.000.000 rəqəminin yanına iki sıfır da qoysanız, 100.000.000.000 (yüz milyard) olar. Bu, milyardlarla qalaktika içində ən kiçik ulduzların sayıdır.

İndi kosmosun nə qədər böyük olduğunu anladınızmı? Kosmosdakı bütün ulduzları saymaq istəsəniz, bunu heç dayanmadan ömrünüz boyu davam etsəz belə, bitirə bilməzsiniz. Amma Yaradıcımız olan Allah gözünüzdə canlandıra bilməyəcəyiniz qədər böyük kosmosu yoxdan yaratmışdır və hər an bu ucsuz-bucaqsız kainatın hər yerinə hakimdir. Nəhəng kainatımızda reallaşan hər şeyi, var olan hər varlığı Allah bilir və görür. Rəbbimizin sonsuz qüdrəti bir Quran ayəsində belə bildirilir:

O, göylərdə və yerdə olanları da bilir. Allah hər şeyə qadirdir. (Ali-imran surəsi, 29)

Biz yenə mövzumuza davam edək və Allah’ın yaratdığı qalaktikaları daha yaxından tanımağa çalışaq.

Böyük və orta böyüklükdəki qalaktikalarda qalaktika mərkəzi var. Bu mərkəz təxminən 100 milyard ulduzdan ibarət olan ulduzlar toplusudur. Qalaktika mərkəzinin ətrafında isə böyük sürətlə fırlanan qollar var. Bu qollar ulduzlar, qaz və toz buludlarından əmələ gəlir.

Qolları və mərkəzləri ilə qalaktikalar kosmosdakı ən böyük göy cisimləridir. Bu nəhəng göy cisimləri də öz aralarında qruplaşmalar meydana gətirirlər. Bəzi qalaktika qruplaşmalarında minlərlə qalaktika var. Bundan əlavə, bu qalaktika qruplaşmaları da öz aralarında yenidən qruplaşırlar. Bu nizamlı qruplaşma belə davam edir.

İndi bunları sıra ilə düzək:

- Qalaktikalar milyardlarla, hətta trilyonlarla ulduzdan ibarətdir.

- Böyük və orta böyüklükdəki qalaktikaların qalaktika mərkəzləri vardır. Bu mərkəzlərdə təxminən 100 milyard ulduz toplaşaraq qalaktikanın ortasında qruplar əmələ gətirir.

- Qalaktika mərkəzində ulduzlar, qaz və toz buludundan meydana gələn qollar vardır. Bu qollar böyük sürətlə qalaktika mərkəzinin ətrafında dayanmadan fırlanırlar.

- Qalaktikalar bir araya gələrək qalaktika qruplaşmaları yaradırlar. Bəzən bir qalaktika qrupunda minlərlə qalaktika ola bilər. Qalaktika qrupları da öz aralarında qruplaşırlar.

Bütün bunlardan başqa, 100 milyard ulduzlu bir qalaktikanın kiçik bir qalaktika olduğunu unutmayın. Təbii ki, hər bir ulduzun ən azı Günəş qədər böyük olduğunu, həmçinin bir çox ulduzun ətrafında Dünyamız kimi irili-xırdalı planetlərin fırlandığını da unutmayın ...

İndi yaxşıca düşünüb cavab verin. Milyardlarla ulduz öz-özlərinə nizamlı şəkildə toplaşa bilərmi? Ulduzlar bir-birləri və ya digər göy cisimləri ilə (məsələn, Dünyamız və ya digər planetlərlə) toqquşmadan hərəkət edə biləcəkləri tarazlığı öz-özlərinə meydana gətirə bilərmi?

Əlbəttə, xeyr, ulduzların öz-özlərinə bir nizam, ya da tarazlıq meydana gətirmələri mümkün deyil. Deməli, ulduzların bir-birlərinə toxunmadan ilk mövcud olduğu gündən bəri, yəni milyardlarla ildir böyük sürətlə hərəkət etmələri onları bir yaradanın, planlayanın və təşkil edənin mövcud olduğunu göstərir. Heç şübhəsiz, bu Yaradıcı bütün kainatın hakimi olan Allah’dır. Allah kosmosdakı planetlər, ulduzlar və quyruqlu ulduzlar üçün saysız yollar yaratmışdır. Saydığımız göy cisimləri öz yollarında bir-birləri ilə toqquşmadan irəliləyir.

İndi kainatdakı yolumuza içində bizim də yaşadığımız qalaktika ilə davam edək!