Tural səhər tezdən oyandı və səssizcə şəlaləyə tərəf getdi. Onları yenə işləyərkən gördü. Bütün cəsarətini topladı və qunduzların yanlarına gedib onlarla danışmağa başladı.

Tural: Salam, mənim adım Turaldır. Sizinlə dost ola bilərəm?

Sevimli heyvanlar əvvəl bir az qorxdular, ancaq sonra Turalın mehriban rəftarını görüb rahat oldular. Daha böyük olanı önə atılıb danışmağa başladı.

Erkək qunduz: Əlbəttə. Mənim adım erkək qunduzdur, yanımdakı da yoldaşım dişi qunduzdur, tanış olduğuma çox şad oldum.

Tural buna çox sevindi. Çünki artıq düşündüklərini onlardan soruşa biləcəkdi. Dərhal söhbət etməyə başladılar.

Tural: Sizi bir müddətdir maraqla izləyirəm. Soruşmaq istədiyim o qədər çox sual var ki... Əvvəl bu ağac kötükləri ilə başlayaq. Ağacları niyə suya atıb üst-üstə qoyursunuz?

Erkək qunduz: Tural, bizim kimi bütün qunduz cütləri özlərinə yeni yuva qurmaq üçün köç edirlər. Biz də bir müddət əvvəl bura köç etdik, yəni bu şəlaləyə yeni köçmüşük. İndi özümüzə yuva qururuq. Ancaq bunu etmək üçün sakit suya ehtiyacımız var. Buna görə əvvəlcə şəlalənin qarşısını kəsmək lazımdır. Biz də bunun üçün ağacları üst-üstə qoyub suyu kəsərək gördüyün süni gölü yaradırıq.

Tural: Yəni siz bənd tikirsiniz? Bu əladır ki! Bilirsinizmi, biz insanlar da suyun axışını kəsmək üçün əsrlərdən bəri eyni şəkildə bəndlər inşa edirik. Dünən coğrafiya dərsində müəllim bizə ölkəmizdəki bəndlərin necə qurulduğunu izah etmişdi. Mən çox təəcüblənmişdim. Çünki o qədər güclü axan suyun qabağında nəsə tikmək çox çətindir. Amma sizin etdiyiniz bizimkindən daha çox təəccüblü və çətindir. Belə güclü axan suyu dayandırmağı necə bacarırsınız? Bu haradan ağlınıza gəldi? İnsanların tikdikləri bəndə baxıb qərar verdiniz? ...

Tural həyəcan içində suallarını bir-birinin ardınca verərkən, erkək qunduz Turalın sözlərinə və çaşqınlığına bir müddət güldü. Çünki etdikləri iş onlar üçün çox asan idi, heç çətinlik çəkmədən edirdilər.

Erkək qunduz: Dayan, Tural, dayan, bir az nəfəs al. Bütün suallarına sıra ilə cavab verəcəyəm. Heç narahat olma, hər şeyi öyrənəcəksən. Biz bəndi tikməyi də, belə bir yuva qurmağı da doğulduğumuz andan bilirik. Təbii ki, bu özbaşına bizim ağlımıza gəlmədi. Dayanıb birdən-birə " gəlin bənd qurub, suyun ortasında yuva quraq" demədik. Bütün bunları biz onsuz da bilirdik. Daha doğulmadan bütün bunlar bizə öyrədilmişdi. Buna görə biz işimizi bu qədər yaxşı bacarırıq. Harada necə davranacağımızı çox yaxşı bilirik. Qoca ağacları necə kəsəcəyimizi, necə suya daşıyacağımızı da bilirik.

Tural, erkək qunduza qulaq asarkən birdən-birə arxasında səs eşitdi və qorxdu.

Böyük qardaşı: Mən sənə bütün bu suallarının cavabını verə bilərəm,Tural. Amma əvvəl mənə izah et, görək. Niyə düşərgədən tək ayrıldın? Yazıb qoyduğun məktubu görməsəydim səni çox axtaracaqdıq.

Budur Allah – sizin Rəbbiniz. Ondan başqa ilah yoxdur. Hər şeyin Yaradıcısı (Allah’dır)! Elə isə Ona ibadət edin! O, hər şeyi Qoruyandır. (Ənam surəsi 102)

Tural: Qardaşım, mən, şeyyy ... Çox üzr istəyirəm, qardaş, o qədər suallarım vardı ki, gəlməyə məcbur oldum. Amma məktubumu görəcəyini bildiyim üçün belə etdim. Mənə bütün bunları qunduzlara kimin öyrətdiyini de.

Böyük qardaşı: Yaxşı. Bax, Tural, keçən həftə səninlə Quran oxumuşduq. Xatırlasan oxuduğumuz ayələrdən bir çoxunda göyləri, yeri və onlar arasında olan hər şeyi yaradanın Allah olduğu yazılmışdı. Bunun üstündən, səninlə tək-tək tanıdığımız heyvanları və etdikləri fövqəladə işləri düşünmüşdük və bütün bunları özbaşlarına edə bilməyəcəkləri nəticəsinə gəlmişdik. Onlara necə hərəkət edəcəklərini öyrədən birinin olduğunu anlamışdıq.

Tural: Hə, çox yaxşı xatırlayıram.

Böyük qardaşı: Bax, Tural, bütün canlılar Allah’ın öyrətdiyi şəkildə hərəkət edirlər. Hələ doğulduqları andan etibarən hamısı necə davranacaqlarını çox yaxşı bilir. Biz insanlar, heyvanların etdiklərini anlamaq üçün illərlə çalışırıq. Texnoloji alətlər istifadə edir, kitablar oxuyuruq, təcrübələr aparırıq. Amma heyvanlar bizim üçün çətin olan işləri asanlıqla edirlər. Məsələn, mütəxəssis insanların edə bilməyəcəyi hesablamaları belə heç çətinlik çəkmədən edirlər. Erkək qunduz və dişi qunduz da Rəbbimizin öyrətdiklərini edirlər. İndi erkək qunduz özü nələr etdiklərini izah edər, onda nə demək istədiyimi daha yaxşı anlayarsan.

Qunduzlar pəncələrindən palitra kimi istifadə edirlər.Quyruqları (üstdəki şəkillər), dişləri,qısası, bütün bədənləri uca Rəbbimiz tərəfindən tam lazım olduğu kimi, xüsusi olaraq yaradılmışdır. Bunlar olmadan qunduzların yaşaması qeyri-mümkündür.

Erkək qunduz: Hə, Tural. Birazdan sənə quracağımız yuva haqqında daha ətraflı danışacağam. Bizim öz ağlımızı istifadə edərək belə bir şey etməyimizin mümkün olmadığını özün görəcəksən.

Tural erkək qunduzun və böyük qardaşının danışdıqlarını diqqətlə dinləyirdi. Söhbətin çox əhəmiyyətli olduğunu anladığı üçün bütün diqqətini toplayıb, ağlına gələn bütün sualları vermək qərarına gəldi.

Tural: Erkək qunduz, gördüyüm qədəri ilə bu gölü yaratmaq üçün ağac kəsərkən əllərinizdən və dişlərinizdən istifadə edirsiniz. Yaxşı, sizin dişləriniz necə bu qədər möhkəmdir? Məsələn, mən bir ağac dişləmək istəsəm, mənim dişlərim dərhal qırılar. Mən sizin etdiklərinizi heç vaxt edə bilmərəm.

Erkək qunduz: Çox gözəl sualdır. Həyat yoldaşım və mən 1 il içində 400-ə yaxın ağac kəsə bilirik.Bu işlərin hamısını da dişlərimizlə gəmirərək edirik. Ağac budaqlarını gəmirərkən dörd ön dişlərimizdən istifadə edirik. Səninkilər qədər olmasa da, bizim də dişlərimiz zaman keçdikcə zədə alır və bəzən də qırılır. Ancaq bu bizə heç də mənfi təsir etmir, çünki kəsici ön dişlərimiz qısa müddətdə uzanır. Bu həyatımız boyu həmişə belə davam edir.

Tural: Yəni eynilə bizim dırnaqlarımızın uzanması kimi sizin də dişləriniz uzanır?

Dişi qunduz: Bu suala da mən cavab verim, Tural. Hə, elə də deyə bilərik. Allah bizim dişimizi digər bütün canlıların dişindən fərqli yaratmışdır. Əgər belə olmasaydı, həm qidalana bilməzdik, həm də yuva qura bilməzdik. Bu da bizim üçün çox çətin olardı. Hətta aclıqdan öləcəyəmiz üçün nəslimiz tükənərdi, yəni bu gün biz burada ola bilməzdik. Hətta dünyada tək bir qunduz belə tapa bilməzdin. Ancaq gördüyün kimi mən və erkək qunduz da daxil olmaqla bütün qunduzların dişləri çox tez uzanır. Dişlərimiz bizim üçün çox əhəmiyyətlidir.

Erkək qunduz Turala əvvəl ağacları suya necə daşıdıqlarını, (yuxarıdakı şəkil) sonra da dişi qunduzun bu ağacları möhkəmləndirmək üçün bir-birinə necə yapıştırdığını danışır.

Tural: Yaxşı, üzməyi necə öyrəndiniz? Mən təzə üzməyi öyrənmişəm, siz necə bu qədər mükəmməl üzə bilirsiniz.

Erkək qunduz: Bax, Tural, bizim kimi bütün qunduzlar doğulduqdan bir az sonra üzməyə başlayırlar. Bu bizim üçün çox asandır. Çünki bədənimiz üzməyə çox uyğundur. Ayaqlarımız pərdəlidir, buna görə suyu asanca itələyir. Arxa quyruqlarımız isə nəhəng palitra kimidir, bu sayədə suyun içində çox rahat hərəkət edirik. Sən necə suyun altında gözünə su girməsin deyə eynək taxırsansa, bizim də elə təbii eynəklərimiz var. Suyun altına girən kimi, burnumuz və qulaqlarımız örtülür, beləliklə də su burnumuza və qulaqlarımıza dolmur. Gözlərimizdə də yarı şəffaf üçüncü bir göz qapağı var. Bu da bizi suyun təsirlərindən qoruyur.

Tural: Kiçik dostlarım, bilirsinizmi, mən də ayağıma palitra taxıb çox rahat və sürətli üzə bilirəm. Amma təbii ki, mənim palitralarımı atam alır, amma sizin anadangəlmə palitralarınız var. Allah sizi tam ehtiyacınız olan xüsusiyyətlərlə yaradıb.

Böyük qardaşı: Hə, Tural, çox gözəl dedin. Olar bizə bir az da tikdiyiniz bənddən danışasız?

Erkək qunduz: Bənd üçün ilk iş olaraq qalın budaqları dərə yatağının içinə doğru itələyirik. Ardınca daha nazik budaqları daha ağır olanların üzərinə yığırıq. Ancaq bunları sel yatağına möhkəm yerləşdirmək lazımdır. Yoxsa axan su, ağacları götürüb aparar. Bunun üçün əvvəl böyük payaları daşlarla ağırlaşdıraraq şəlalənin içində yaxşıca yerləşdiririk. Amma belə buraxsaq, asanca dağılacaq, buna görə də başqa köməyə ehtiyac var. Buna görə yığdığımız budaqları gil və yarpaqlardan düzəltdiyimiz xüsusi qarışıqla bir-birlərinə yapışdırırıq. Bu qarışıq su keçirmir və suyun dağıdıcı gücünə qarşı da çox möhkəmdir.

Tural: Belə olmasaydı, suyun içində quru yuva qura bilməzdiniz və bütün səyləriniz boşa gedərdi. Kənara yığılmış bu budaq parçalarından qunduzlar özlərinə yuva quracaqlar. (sağda)

Qunduzlar yuvalarını qurarkən böyük səbirlə əvvəl kiçik budaq parçalarını daşıyırlar. Allah onları çox qabiliyyətli və ağıllı yaratmışdır.

Sonra ağır parçalar yenə böyük səbirlə daşınır.

Qunduzlar yuvalarını qurarkən palçıqdan da istifadə edirlər. Daşıdıqları ağacları palçıqla yapışdırırlar.

Erkək qunduz: Doğru deyirsən, Tural. Ancaq yığdığımız bu budaqlar çox möhkəmdir və hər keçən gün bir az da böyüyür və daha möhkəm olur. Yuva böyüdükcə qarşısında yaranan su yığını da yüksəlir. Bir neçə aylıq işimizin nəticəsində gördüyün kimi bir gölməçə yaranır. Ancaq gölməçə böyüdükcə bəndi də möhkəmləndirmək və bir tərəfdən də çatlaqlarını bərpa etmək lazımdır. Bir az əvvəl erkək qunduzun da söylədiyi kimi, quyruqlarımızla ağacların aralarını həm palçıqla doldururuq, həm də çalılarla bağlayırıq. Sənə çox əhəmiyyətli bir şeyi də deyəcəm. Bəndimizin quruluşuna diqqət etdin? Ox yayına bənzəyir, elə deyil? İstədiyimiz odur ki, bənd suyun qarşısını 45 dərəcəlik bucaqla kəssin.

Erkək və dişi qunduzun dedikləri Turalı çox həyəcanlandırdı. Bu həyəcanla Tural sözünə davam etdi.

Tural: Siz bunu haradan bilirsiniz? Sizə bayaq müəllimimizin bizi apardığı anbar gəzintisindən bəhs etmişdim, bax o gün müəllimimiz müasir anbarların da elə sizinkilər kimi, yəni içəriyə doğru bükülən formada tikildiyini demişdi. Buna çökük deyilir. Bunun sayəsində suyun qarşısını tam 45 dərəcəlik bucaqla kəsə bilirlər və su təzyiqinə qarşı ən möhkəm anbarlar da çökük anbarlar imiş. Bəs siz bunları necə bilirsiniz? Sizə bunu kim öyrətdi? Anbarı mühəndislərin tikdiklərini bilirəm, mənim bacım da mühəndisdir, amma o, illərlə oxudu, sonra xaricə getdi və elə mühəndis oldu. Siz məktəbə getməmisiniz, bunları necə bilirsiniz? Təcrübə apararaq bildiniz? Sizə bu məlumatları kim öyrətdi?

Böyük qardaşı: Bax, Tural, əlbəttə ki, bunları qunduz ailəsinin təsadüfən etməsi mümkün deyil. Sən mənə daha əvvəl Darvin adlı bir insan ilə bağlı suallar vermişdin, xatırlayırsan? Oxuduğun kitabların birində heyvanlar təsadüfən yarandılar, təsadüfən bu xüsusiyyətləri qazandılar deyilirdi. Sən də buna çox gülmüşdün və kitabda yazılanların yalan olduğunu demişdin.

Erkək və dişi qunduz anbarın sərhədlərini mərhələ-mərhələ hazırlayarkən, Tural da bunu böyük təəcüb və heyranlıqla izləyirdi. Tural bir tərəfdən də "bunu necə bacarırlar?" deyə düşünürdü.

Tural: Hə, çox yaxşı xatırlayıram və nə demək istədiyini də bildim, qardaşım. Təbii ki, erkək və dişi qunduzun bunları Darvinin yalan dediyi kimi, təsadüfən öyrənmələri mümkün deyil.

Erkək qunduz: Sənə bayaq da dediyim kimi, biz bütün bunları doğulduğumuz andan etibarən bilirik. Sən çox ağıllı uşaqsan. Təbii ki, mən məktəbə getmədim. Belə bir şeyi sınayıb təcrübə aparmağımda qeyri-mümkündür. Sənə belə axmaq bir şey söyləyən olsa, ona bu sualları verə bilərsən.

Şəkildə bütün insanları yalanları ilə aldatmağa çalışan Darvini görürsünüz. Çox ağıllı uşaq olan Tural böyük qardaşının izah etdiklərindən və oxuduğu kitablardan bu şəxsin yalan danışdığını dərhal anlamışdı.

Mənim, ya da dişi qunduzun bu yuvanı qurması təsadüfdürsə, bütün qunduzlar belə yuva qurur, hamısı təsadüfdürmü?

Mənim dişlərim sındıqca yerinə yeniləri çıxır, bu bütün qunduzlarda belədir. Bunun təsadüfən olmayacağı çox aydındır, elə deyilmi?

Gördüyün kimi, əziz Tural, belə şeyin olmayacağını, bu fikrin nə qədər axmaq olduğunu anlamaq üçün bir az düşünmək lazımdır. Bacını görən kimi bəndlərin 45 dərəcəlik bucaqla inşa edildiyini hansı dərsdə oxuduqlarını, necə hesablamalar apardıqlarını soruşsan, nə demək istədiyimi daha yaxşı başa düşərsən.

Tural: Düz deyirsən. Bütün bunların sizə çox üstün ağıla sahib biri tərəfindən öyrədildiyi aşkardır. Anam Allah’ın sonsuz ağıl sahibi olduğunu demişdi. Eyni anda həm sizə, həm digər qunduzlara, həm də indiyə qədər yaşamış bütün qunduzlara bunu öyrətməsi Rəbbimizin bənzərsiz ağlını bizə göstərən dəlillərdən biridir. Tək sizə deyil, bütün canlılara etdiklərini öyrədənin Allah olduğunu da bilirəm.

Böyük qardaşı: Hə, qardaşım. Allah hər şeyə qadirdir və bütün canlıları yaradan Odur. Bununla bağlı, sənə Qurandan ayə xatırladacağam:

Allah hər bir canlını sudan yaratmışdır. Onlardan bəzisi qarnı üstə sürünür, bəzisi iki ayaq üstündə gəzir, bəzisi də dörd ayaq üstündə gəzir. Allah istədiyini yaradır. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə qadirdir. (Nur surəsi, 45)